علت ایست قلبی در جوانان و راه‌های پیشگیری

اگرچه بسیاری ایست قلبی را پدیده‌ای مربوط به کهنسالی می‌دانند، اما حقیقت تکان‌دهنده‌ای وجود دارد: ایست قلبی در جوانان و نوجوانان هرچند نادر است، اما یک فاجعه محسوب می‌شود و متأسفانه یکی از علل اصلی مرگ ناگهانی قلبی در این گروه سنی به شمار می‌آید. ایست قلبی زمانی رخ می‌دهد که فعالیت الکتریکی قلب به‌ طور ناگهانی مختل شود و قلب از تپش بازایستد. نتیجه آن توقف جریان خون به مغز و سایر اندام‌هاست. اگر در چند دقیقه نخست اقدامی صورت نگیرد، مغز آسیب دائمی می‌بیند و احتمال مرگ ناگهانی قلبی بسیار بالا می‌رود. در چنین شرایطی تنها اقدامات فوری مانند CPR (احیای قلبی-ریوی) و استفاده از دستگاه AED می‌تواند شانس بقا را افزایش دهد.

اما پرسش مهم این است: چرا باید جوانی که ورزش می‌کند، تغذیه مناسبی دارد و هیچ سابقه بیماری ندارد، ناگهان دچار ایست قلبی شود؟ پاسخ این سؤال در مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، ساختاری و محیطی نهفته است که شناخت آن‌ها، کلید اصلی پیشگیری به شمار می‌رود.

ایست قلبی چیست و چگونه با سکته قلبی متفاوت است؟

یکی از اشتباهات رایج، یکی دانستن ایست قلبی با سکته قلبی است؛ در حالی که این دو کاملاً متفاوت‌اند:

• سکته قلبی: انسداد رگ‌های کرونری قلب به علت تجمع چربی یا لخته خون باعث کاهش جریان خون به عضله قلب می‌شود. قلب معمولاً همچنان می‌تپد، اما بافت قلب آسیب می‌بیند.
• ایست قلبی: اختلال در ریتم طبیعی قلب (آریتمی) باعث می‌شود ضربان نامنظم یا به‌طور کامل متوقف شود. شایع‌ترین آریتمی منجر به ایست قلبی، فیبریلاسیون بطنی (Ventricular Fibrillation) است؛ حالتی که در آن بطن‌های قلب به جای پمپاژ مؤثر، تنها می‌لرزند.

بنابراین سکته قلبی معمولاً با درد قفسه سینه آغاز می‌شود و فرصت مداخله وجود دارد، اما ایست قلبی بدون هشدار رخ می‌دهد و در عرض چند ثانیه می‌تواند منجر به بی‌هوشی و قطع تنفس شود.

نگران سلامت قلب خود هستید؟ همین حالا با تیم تخصصی دکتر رامین بقایی تماس بگیرید و ارزیابی قلبی رایگان دریافت کنید. تماس بگیرید: (02188670350)

تفاوت کلیدی ایست قلبی و سکته قلبی

شناخت این تفاوت‌ها حیاتی است؛ تشخیص سریع می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.

بیشتر بدانید: تفاوت سکته قلبی با ایست قلبی چیست؟

شیوع و اهمیت ایست قلبی در جوانان

طبق داده‌های منتشر شده در سال 2023 توسط American Heart Association (AHA)، سالانه حدود ۳۵۰ هزار نفر در ایالات متحده دچار ایست قلبی خارج از بیمارستان می‌شوند و نزدیک به ۷٪ از آن‌ها افراد زیر ۳۵ سال هستند. در ایران آمار دقیق وجود ندارد، اما بر اساس بررسی‌های بیمارستان‌های مرجع قلب، ایست قلبی در جوانان روندی رو به افزایش دارد، به‌ ویژه در بین ورزشکاران حرفه‌ای، دانشجویان و افرادی با استرس بالا.

عوامل خطر شایع شامل:

• کم‌خوابی و سبک زندگی بی‌تحرک
• استرس شغلی و فشارهای روانی مداوم
• مصرف سیگار و مواد محرک در سنین پایین
• ورزش‌های شدید بدون غربالگری قلبی
• نقش ژنتیک و سابقه خانوادگی مرگ ناگهانی

مطالعه‌ای در مجله Circulation نشان داد که بیش از ۴۰٪ جوانان دچار مرگ ناگهانی قلبی، به بیماری‌های تشخیص‌داده‌نشده مانند کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک یا اختلالات الکتریکی ژنتیکی مبتلا بودند. بسیاری از این بیماری‌ها بدون علامت‌اند و تنها با غربالگری قلبی قابل تشخیص هستند.

علل و عوامل خطر ایست قلبی در جوانان؛ چرا قلب ناگهان می‌ایستد؟

1. کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک

شایع‌ترین علت ایست قلبی در جوانان و ورزشکاران است. در این بیماری، دیواره بطن چپ بیش از حد ضخیم می‌شود و جریان خون در فعالیت شدید مختل می‌گردد. اغلب ارثی است و بررسی ژنتیکی خانواده‌های دارای سابقه مرگ ناگهانی ضروری است.

2. اختلالات الکتریکی قلب و آریتمی‌های ارثی

سندرم QT بلند و سندرم بروگادا از شایع‌ترین اختلالات ژنتیکی هستند که با نوار قلب (ECG) قابل تشخیص‌اند.

3. میوکاردیت (التهاب عضله قلب)

پس از عفونت‌های ویروسی (از جمله کووید-۱۹)، ممکن است عضله قلب دچار التهاب شود. در صورت بروز تنگی نفس یا درد قفسه سینه پس از بیماری، باید فوراً معاینه تخصصی انجام شود.

التهاب عضله قلب، که به آن میوکاردیت گفته می‌شود، می‌تواند باعث اختلال ریتم و ایست قلبی شود.

4. ورزش شدید و فعالیت افراطی

ورزش سبک مفید است، اما در افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی یا آریتمی، تمرین سنگین می‌تواند محرک ایست قلبی شود. پیش از تمرین حرفه‌ای، انجام تست ECG و اکوکاردیوگرافی ضروری است.

5. مصرف سیگار، الکل و مواد محرک

این عوامل می‌توانند باعث آریتمی قلبی و مرگ ناگهانی قلبی شوند. حتی یک‌بار مصرف مواد محرک شدید، می‌تواند ریتم قلب را مختل کند.

6. فشار خون، کلسترول بالا و چاقی

در سنین پایین نیز می‌توانند عملکرد الکتریکی قلب را مختل کنند و زمینه کاردیومیوپاتی و ایست قلبی را فراهم کنند.

7. استرس، اضطراب و خواب ناکافی

کم‌خوابی و استرس طولانی‌مدت باعث افزایش هورمون‌های آدرنالین و کورتیزول و تشدید آریتمی می‌شوند.

علائم هشدار ایست قلبی در جوانان؛ بدن قبل از بحران چه می‌گوید؟

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایست قلبی در جوانان این است که اغلب بدون هشدار اتفاق می‌افتد. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، بدن پیش از وقوع بحران نشانه‌هایی ظریف اما قابل شناسایی بروز می‌دهد. شناخت و واکنش سریع به این علائم می‌تواند جان انسان را نجات دهد.

1. خستگی مزمن یا بی‌دلیل
2. تنگی نفس بدون علت مشخص
3. ضربان قلب نامنظم یا پرش قلب
4. غش یا بی‌هوشی موقت (سنکوپ)
5. سرگیجه، تاری دید یا احساس ضعف
6. درد یا فشار قفسه سینه، حتی خفیف یا موقت
7. تپش قلب ناگهانی، به ویژه در زمان استراحت یا بعد از ورزش

در جوانان ورزشکار، سنکوپ یا بی‌هوشی هنگام تمرین یا مسابقه یکی از جدی‌ترین علائم هشدار است و باید بلافاصله با اکوکاردیوگرافی و تست ECG بررسی شود. بسیاری از موارد مرگ ناگهانی قلبی در ورزشکاران دقیقاً پس از نادیده گرفتن همین علائم رخ داده است.

جدول علائم هشدار از ایست قلبی در جوانان و اقدامات پیشنهادی

شناخت علائم هشدار نخستین گام برای جلوگیری از مرگ ناگهانی قلبی است.

راه‌های پیشگیری از ایست قلبی در جوانان

1. غربالگری و چکاپ دوره‌ای قلبی

حداقل سالی یک‌بار ECG و اکوکاردیوگرافی انجام دهید. افراد با سابقه خانوادگی قلب مرگ ناگهانی، تست ژنتیک انجام دهند.

2. ورزش منظم و ایمن

ورزش سبک و منظم مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگا توصیه می‌شود. تمرینات سنگین بدون چکاپ ممکن است خطرناک باشند.

3. تغذیه سالم

رژیم مدیترانه‌ای (سبزیجات، ماهی، مغزها، غلات سبوس‌دار و روغن زیتون) بهترین راه پیشگیری است.

4. مدیریت استرس و خواب

مدیتیشن، تنفس عمیق و خواب کافی حداقل ۷ ساعت شبانه، به پیشگیری کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: استرس دقیقاً چگونه بر قلب اثر می‌کند؟

5. ترک سیگار، الکل و مواد محرک

این موارد ریسک ایست قلبی را به طور چشمگیر کاهش می‌دهند.

6. پیگیری مداوم با متخصص قلب

حتی در صورت طبیعی بودن تست‌ها، در صورت تپش یا غش مکرر، باید پیگیری شوید.

از همین امروز با یک چکاپ قلبی کامل، ریسک ایست قلبی را کاهش دهید. برای مشاوره رایگان با دکتر رامین بقایی تماس بگیرید: (02188670350)  یا فرم آنلاین را پر کنید.

بیشتر بخوانید: علت تپش قلب چیست؟

اقدامات ضروری هنگام وقوع ایست قلبی

وقتی ایست قلبی اتفاق می‌افتد، هر ثانیه ارزش حیاتی دارد. در واقع، برای هر دقیقه تأخیر در احیای قلبی، احتمال نجات فرد تا ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. بنابراین دانستن نحوه‌ی اقدام در این موقعیت، برای هر فرد، نه فقط پزشکان ضروری است.

جمع‌بندی

ایست قلبی در جوانان دیگر پدیده‌ای نادر نیست. این حادثه می‌تواند برای هر فردی رخ دهد، اما با تشخیص زودهنگام، سبک زندگی سالم و آگاهی عمومی می‌توان از آن پیشگیری کرد. ایست قلبی نتیجه یک فرآیند است که با آریتمی، ژنتیک، فشار خون، تغذیه ناسالم، استرس یا کم‌خوابی آغاز می‌شود و اگر شناسایی نشود، به فاجعه می‌انجامد.

 برای بررسی ریسک ایست قلبی خود، معاینه و مشاوره تخصصی با تیم دکتر رامین بقایی تهرانی توصیه می‌شود. با یک تماس (02188670350) یا تکمیل فرم مشاوره رایگان، ارزیابی اولیه قلب خود را انجام دهید و مسیر پیشگیری را آغاز کنید.