استرس اگرچه بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی روزمره ماست، اما وقتی مزمن و کنترل نشده باقی بماند میتواند به یکی از عوامل خطر جدی برای بیماری‌های قلبی تبدیل شود. تأثیر استرس بر قلب موضوعی است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. آیا تاکنون متوجه شده‌اید که هنگام عصبانیت یا اضطراب ضربان قلب‌تان تندتر می‌شود یا دچار تنگی نفس می‌شوید؟ این واکنش‌ها بی‌دلیل نیستند؛ نشانه‌هایی از تأثیر مستقیم استرس بر عملکرد سیستم قلبی‌عروقی هستند.
در این مطلب علمی، دقیق و احساسی قصد داریم به بررسی مکانیسم اثر استرس بر قلب، ارتباط استرس با بیماری قلبی و راهکارهای کاربردی برای کاهش آن بپردازیم.
برای پیشگیری از مشکلات قلبی، چکاپ منظم ضروری است. با شماره (02188670350) تماس بگیرید و سلامت قلب‌تان را تضمین کنید.
تعریف علمی استرس چیست؟
استرس به طور علمی واکنش فیزیولوژیک و روانی بدن به عوامل تهدید کننده واقعی یا ذهنی است که تعادل فرد را به هم می‌زند. این واکنش با فعال سازی سیستم عصبی سمپاتیک و ترشح هورمون‌هایی نظیر آدرنالین و کورتیزول همراه است. این هورمون‌ها در کوتاه مدت ضربان قلب، فشار خون و قند خون را افزایش می‌دهند تا بدن برای پاسخ به هر اتفاقی آماده باشد.
انواع استرس و نوع ضرر آن برای سلامت قلب
اگرچه این سازوکار برای بقا ضروری است، اما در حالت مزمن و در مواجهه با استرس‌های بلندمدت به بدن و به‌خصوص قلب آسیب می‌زند. استرس را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
1) استرس حاد (Acute Stress)
پاسخ سریع و کوتاه‌مدت به یک رویداد ناگهانی مثل ترس، عصبانیت یا شوک احساسی است. این نوع استرس به‌صورت گذرا ظاهر می‌شود و اگر مداوم نباشد معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند.
2) استرس مزمن (Chronic Stress)
این حالت هنگامی پیش می‌آید که فرد برای مدت طولانی در معرض شرایط استرس‌زا مانند شغل پرفشار، مشکلات خانوادگی، فقر اقتصادی یا اضطراب مداوم قرار دارد. استرس مزمن خطرناک‌ترین شکل استرس است و اثرات مخربی بر قلب و عروق میگذارد. این اثرات از جمله عوامل مهم در بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی به شمار می‌روند.
برخی از علائم تأثیر استرس مزمن بر قلب را در نکته زیر از انجمن قلب آمریکا می‌بینیم:“Ongoing stress not only takes an emotional and psychological toll, it can produce physical symptoms. Those may include headaches, an upset stomach, tense and aching muscles, insomnia and low energy.”
«استرس مزمن نه‌تنها از نظر روحی و روانی آسیب‌زا است، بلکه میتواند علائم جسمی نیز ایجاد کند. این علائم شامل سردرد، ناراحتی معده، گرفتگی و درد عضلات، بی‌خوابی و کاهش سطح انرژی می‌شوند. استمرار چنین علائمی میتواند کیفیت زندگی فرد را به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد.»
منبع: https://www.heart.org/
7 علائم استرس قلبی
استرس شدید و مزمن میتواند خود را با علائمی نشان دهد که گاهی شبیه به علائم بیماری‌های قلبی واقعی هستند، شامل:
- خستگی مفرط
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تپش قلب یا ضربان نامنظم
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- تعریق سرد یا دست‌های سرد و مرطوب
- تنگی نفس، حتی بدون فعالیت بدنی شدید
- اضطراب شدید یا احساس نزدیک‌بودن خطر
اگر این علائم تکرار شوند یا با فعالیت‌های روزمره تداخل داشته باشند بهتر است با پزشک متخصص قلب مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: تپش قلب و تنگی نفس در پریودی
5 مکانیسم دقیق اثرات منفی استرس مزمن بر قلب چیست؟
ارتباط استرس مزمن با آسیب قلبی از چند طریق است، شامل:
1. افزایش فشار خون
در شرایط استرس غدد فوق کلیوی با ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول بدن را وارد وضعیت «جنگ یا گریز» می‌کنند. این هورمون‌ها باعث انقباض رگ‌های خونی (Vasoconstriction) می‌شوند تا خون با فشار بیشتری به اندام‌ها برسد. در نتیجه فشار خون به‌صورت موقت یا حتی مزمن بالا می‌رود.
2. بالارفتن ضربان قلب
استرس سیستم عصبی سمپاتیک را فعال میکند و موجب ترشح بیشتر آدرنالین می‌شود که مستقیماً بر گره سینوسی قلب اثر میگذارد. این حالت باعث افزایش ضربان قلب (Tachycardia) می‌شود. اگر این وضعیت به‌طور مکرر اتفاق بیفتد میتواند نامنظمی ضربان قلب یا آریتمی (Cardiac arrhythmia) را ایجاد کند.
3. افزایش التهاب عمومی بدن
استرس مزمن سطح پروتئین واکنش‌گر C یا CRP را افزایش میدهد. این پروتئین یکی از مارکرهای التهابی بدن است و التهاب سیستمیک حاصل از بالارفتن آن احتمال آسیب اندوتلیال و پیشرفت آترواسکلروز عروق (Atherosclerosis) را افزایش میدهد. آترواسکلروز از عوامل خطر اصلی بیماری‌های عروق کرونر قلب محسوب می‌شود.
4. افزایش قند و چربی خون
هورمون کورتیزول که در پاسخ به استرس ترشح می‌شود گلوکز را از کبد به جریان خون وارد میکند تا انرژی بدن را بالا ببرد. اما اگر این پاسخ به‌صورت مزمن رخ دهد، منجر به افزایش قند خون و مقاومت به انسولین می‌شود. استرس همچنین میتواند سطح تری‌گلیسرید و کلسترول بد (LDL) را افزایش دهد. این دو عامل در کنار هم خطر آترواسکلروز و بیماری‌های قلبی را به‌شدت بالا می‌برند.
5. رفتارهای ناسالم
برخی افراد تحت استرس برای آرام‌سازی خود به رفتارهای پرخطر مانند پرخوری (به ویژه غذاهای پرچرب و شیرین)، سیگارکشیدن یا نوشیدن الکل روی می‌آورند. این رفتارها با افزایش چربی خون، فشار خون، مقاومت به انسولین و چاقی شکمی همراه هستند. استرس همچنین باعث کاهش انگیزه برای ورزش منظم و خواب کافی می‌شود که دو مؤلفه مهم در سلامت قلب به حساب می‌آیند.
اگر سوالی درباره تاثیر استرس بر قلب دارید، همین حالا بپرسید تا شما را راهنمایی کنیم! در قسمت کامنت‌ها از ما بپرسید.
عوارض استرس و ارتباط آن با بیماری‌های مختلف قلبی چیست؟
استرس مزمن در صورت عدم کنترل میتواند زمینه‌ساز مشکلات قلبی جدی باشد، از جمله:
- آنژین صدری (Angina)
- افزایش خطر سکته قلبی
- بروز آریتمی‌های خطرناک
- نارسایی قلبی (Heart failure)
- سندرم قلب شکسته یا کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو (Takotsubo cardiomyopathy)
با روش‌های مشخصی می‌توان جلوی اثرات استرس بر قلب را گرفت و از تمام بیماری‌های قلبی عروقی ناشی از آن پیشگیری کرد. همچنین در صورت مواجهه مزمن با استرس شدید امکان بررسی سلامت قلب از طریق چک‌آپ منظم و دوره‌ای وجود دارد.
بهترین راهکارهای کنترل استرس برای حفظ سلامت قلب
در این بخش به کاربردی‌ترین روش‌های علمی برای مدیریت ارتباط استرس با قلب و پیشگیری از آسیب قلبی ناشی از آن می‌پردازیم:
1. تمرین تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلات
تمرینات تنفس عمیق با فعال‌سازی سیستم پاراسمپاتیک، ضربان قلب و فشار خون را کاهش می‌دهند و احساس آرامش ایجاد می‌کنند
2. انجام منظم فعالیت بدنی سبک
پیاده‌روی روزانه، یوگا یا شنا باعث آزادسازی اندورفین شده و خلق‌وخوی مثبت و تعادل هورمونی ایجاد میکند که تأثیر مثبتی بر عملکرد قلب دارد
3. خواب کافی و باکیفیت
خواب ناکافی یکی از عوامل تقویت‌کننده استرس و افزایش خطر فشار خون است. ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه توصیه می‌شود
4. گفت‌وگو با روانشناس یا مشاور حرفه‌ای
روان‌درمانی و گفت‌وگو درمانی میتواند در کنترل بهتر نگرانی‌ها و افکار منفی کمک‌کننده باشد
5. تغذیه سالم و کاهش مصرف کافئین
غذاهای سرشار از امگا ۳، سبزیجات، میوه‌ها و مغزها به کاهش التهاب و بهبود خلق‌وخو کمک می‌کنند. کاهش مصرف قهوه، نمک و غذاهای فراوری‌شده نیز اهمیت دارد
6. قطع مصرف سیگار و الکل
مصرف مواد اعتیادآور به‌عنوان مکانیسم مقابله‌ای ناسالم در زمان استرس شناخته می‌شود که به شدت برای قلب خطرناک است
7. مدیریت زمان و اولویت‌بندی فعالیت‌ها
برنامه‌ریزی روزانه و تمرکز بر کارهای مهم، احساس کنترل بیشتری به فرد میدهد و استرس ناشی از بی‌نظمی را کاهش میدهد
8. ایجاد روابط اجتماعی و حمایت‌گر
داشتن دوستان و خانواده‌ی حامی، یکی از قوی‌ترین عوامل کاهش استرس و افزایش سلامت روان و قلب است
بیشتر بخوانید: تاثیر الکل بر قلب
دکتر رامین بقایی، یکی از بهترین متخصصین قلب تهران
دکتر رامین بقایی تهرانی فوق تخصص جراحی قلب و عروق با بیشتر از 20 سال تجربه در زمینه بیماری‌ها و علائم قلبی بزرگسالان مانند تپش قلب و سکته قلبی هستند. ایشان در جراحی تخصصی قلب نوزادان و کودکان (کودکان و بزرگسالان) نیز تسلط دارند. ایشان در سال 2003 بورس تحصیلی برای انجام دوره تکمیلی در بیمارستان پیتیه پاریس، مرکز معروف قلب در فرانسه دریافت کردند.
در صورتی که نگران اثرات استرس مزمن بر قلب خود هستید می‌توانید با مطب دکتر بقایی تماس (02188670350) بگیرید و قلب خود را از هر نظر چک‌آپ کنید.
جمع‌بندی تمام نکات مهم درمورد ارتباط استرس با بیماری قلبی
استرس مزمن اگر کنترل نشود میتواند یکی از عوامل جدی در ایجاد و تشدید بیماری‌های قلبی‌عروقی باشد. این پدیده از پنج راه اصلی اثرات منفی بر قلب میگذارد، شامل:
- افزایش فشار خون
- بالارفتن ضربان قلب
- بالارفتن قند و چربی خون
- افزایش التهاب عمومی بدن
- افزایش بروز رفتارهای ناسالم
اگر شما یا اطرافیانتان در معرض و نگران اثرات استرس مزمن بر قلب هستید بهتر است در اولین فرصت با پزشک متخصص قلب و یک روانشناس خوب مشورت کنید. با این کار به بررسی قلب و ذهن خود به‌صورت همزمان می‌پردازیم.
0 نظر