عمل جراحی دریچه قلب به منظور تعویض و یا ترمیم یا تعویض دریچه هایی از قلب که به درستی کار نمی کنند انجاتم می‌شود.

از آنجاییکه دریچه های قلب فشار زیادی را تحمل می‌کنند بیماری دریچه های قلب یکی از شایع ترین مشکلات قلبی است که بیشترین موارد مراجعه به پزشک در اثر اختلال در دریچه های میترال و دریچه آئورتی را دارد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا بیشتر درباره جراحی ترمیم یا تعویض دریچه قلبی باهم صحبت کنیم.

 نقش دریچه در قلب چیست؟

دریچه های قلب از مهم ترین بخش های قلب هستند. کارهای حیاتی که در هم جهت کردن جریان خون و جلوگیری از بازگشت خون به بخش قبلی نقش دارند. این خاصیت دریچه ها به دلیل ساختار آناتومیک و تفاوت فشار بین دوطرف آنها است. قلب دارای 4 دریچه است. 2 دریچه بین دهلیز ها و بطن ها و 2 دریچه بین بطن ها و سرخرگ ها قرار دارند.

دریچه دو لختی یا میترال در سمت چپ بین دهلیز و بطن چپ و دریچه سه لختی یا تریکاسپید در سمت راست بین دهلیز و بطن راست قرار دارد. دریچه آئورت در ابتدای سرخرگ آئورت و دریچه ریوی در ابتدای سرخرگ ریوی قرار دارد.

ویدیو مصاحبه دکتر بقایی درباره جراحی دریچه های قلبی

چه مشکلاتی ممکن است برای دریچه قلبی پیش بیاید؟

دریچه های قلبی در افزایش کارآیی پمپاژ قلب نقش مهمی دارند. در صورت پیش آمدن مشکل برای دریچه های قلب، بازدهی و میزان خروج خون از قلب کاهش می یابد. این باعث کاهش خون رسانی به بدن و احساس خستگی و ضعف می شود. اگر این حالت ادامه یابد می تواند عواقب بسیار خطرناک تری داشته باشد و نهایتا منجرم به مرگ می شود. این نشان دهنده اهمیت بالای دریچه های قلب و جدی گرفتن مشکلات مربوط به آنها است.

• گشاد شدن دریچه ‌قلب یا رگورژیتاسیون

یکی از نقش های دریچه های قلب جلو گیری از برگشت خون است. درصورتی که دریچه گشاد شود و به طور کامل بسته نشود، خونی که قبلا از آن عبور کرده است، به مرحله قبلی برمی گردد. به این حالت افتادگی دریچه یا پرولاپس می گویند. اگر افتادگی در دریچه های سه لختی یا دولختی (میترال) باشد، خون از بطن به دهلیز برمی گردد و اگر در دریچه ای سینی آئورتی یا ریوی باشد، خون از درون رگ به قلب برمی گردد. معمولا پرولاپس جزء نارسایی دریچه میترال می باشد.

• تنگی دریچه قلب

اگر بافت دریچه های قلبی چسبنده یا ضخیم شوند، ممکن است به خوبی باز نشوند. در این صورت خون به سختی از آنها عبور می کند و بازدهی قلب کاهش میابد. گاهی اوقات ممکن است یک دریچه هم مشکل تنگی دریچه داشته باشد و هم مشکل رگورژیتاسیون ( بازگشت خون) داشته باشد.

• انسداد دریچه قلب

دریچه باز نمی شود و خون از آن عبور نمی کند. این حالت بسیار خطراناک و اورژانسی است و باید سریع اقدامات لازمه انجام شود.

صحبت های دکتر رامین بقایی درباره درمان بیماری دریچه های قلبی

مشکلات دریچه قلبی چه علائمی دارد؟

•  احساس درد در قفسه سینه
• جمع شدن خون در مچ پاها
• تپش قلب و احساس ضربان نامنظم قلب
• فشار خون غیر طبیعی؛ کم یا زیاد بودن بیش از حد
• زود خسته شدن حین فعالیت های روزانه و تنگی نفس

اگر این علائم را دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

انواع جراحی های دریچه های قلب

بیشتر جراحی ها، برای ترمیم و بهبود وضعیت دریچه های میترال و آئورت است. زیرا فشار بیشتری را تحمل می کنند زیرا بطن چب که قدرتمند ترین ماهیچه قلب را دارد و خون را به همه نقاط بدن پمپ می کند ، به این دریچه ها فشار وارد می کند. به همین دلیل نقش مهمتری در کارکرد قلب دارند.

• ترمیم بالونی دریچه (Valvuloplasty)

برای درمان تنگی دریچه ابتدا از روش دارویی استفاده می شود، اگر تنگی دریچه با دارو بهبود نیافت یا مورد اورژانسی بود، از بالون برای ترمیم دریچه ها استفاده میشود. جراحی بالون دریچه میتواند باعث باز شدن دریچه شود. این روش معمولا برای دریچه میترال استفاده می شود و برای دریچه های سه لختی و دریچه های سینی آئورتی و ریوی کمتر استفاده می شود.

روش جراحی چگونه است؟

پزشک از یک لوله نازک (کاتتر) بلند با یک بالون را در نوک برای باز کردن دریچه استفاده می کند. محل ورود آن که عروق بازو یا کشاله ران است را بی حس می کنند. از اشعه ایکس برای هدایت و مسیریابی کاتتر به سمت دریچه تنگ شده در قلب استفاده می کنند. برای دسترسی به دریچه میترال، دیواره بین دو دهلیز را سوراخ می کنند. با رسیدن به دریچه،  پزشک بالون را باد می کند که باعث می شود دریچه هم باز شود.

در حین عمل بهوش هستید اما درد خاصی احساس نمی کنید. بعد از این عمل، معمولاً یک شب در بیمارستان خواهید ماند. ولووپلاستی می تواند علائم بالینی شما مانند زود خسته شدن و تنگی نفس و دیگر علائم را کاهش دهد. البته برای ماندگاری اثر ولووپلاستی باید سبک زندگی تان را تغییر دهید. رژیم غذایی سالم و داشتن تحرک کافی و ورزش کردن از موارد مهم بعد از عمل است. اگر بعد از عمل جراحی، سبک زندگی تان را تغییر ندهید، احتمال تنگ شدن دوباره دریچه وجود دارد.

• کومیسوروتومی

در این روش جراحی دریچه قلب، فرد بر روی دستگاه بای پس قلب و ریه قرار می گیرد. جراح رسوبات کلسیم و سایر بافت های زخم را از لت های دریچه خارج می کند. شاید لازم باشد جراح قسمت هایی از ساختار دریچه را برش دهد تا دریچه راحت تر حرکت کند. با این جراحی، دریچه های قلب باز می شوند. برای افرادی که نمی توان روش بالون را انجام داد، از این روش استفاده می شود.

• آنولوپلاستی

در قاعده دریچه قلب یک حلقه از بافت فیبری وجود دارد که آنولوس نامیده می شود. آنولوپلاستی روشی برای تقویت حلقه قائده دریچه های قلب است. زیرا حلقه قائده دریچه ممکن است از حالت طبیعی خود خارج شود. درنتیجه خون می تواند به عقب برگردد.

روش جراحی چگونه است؟

پزشک اندازه حلقه دریچه را اندازه می گیرد. سپس یک باند را به حلقه اطراف دریچه می دوزد. این باند می تواند انعطاف پذیر یا سفت باشد.

• ترمیم تاندون های پشتیبان

تاندون های حمایت کننده دریچه های قلب ممکن است دچار کشیدگی یا پارگی شوند. درنتیجه منجرم باز ماندن دریچه هنگام افزایش فشار درون قلب می شود. جراح با ترمیم این تاندون ها می تواند باعث بهبود وضعیت دریچه شود. ترمیم دریچه گزینه بهتری نسبت به تعویض دریچه است. زیرا در دراز مدت اثر بهتری دارد و احتمال لخته شدن خون کمتر است. اما در بعضی بیماران میزان آسیب دریچه بیشتر از حدی است که بتوان آن را ترمیم کرد.

•  دریچه های مکانیکی یا بیولوژیکی قلب

روش عملکرد دریچه های مکانیکی یا بیولوژیکی قلب همانند دریچه طبیعی بدن است؛ با تغییر فشار دو طرف دریچه، باز و بسته می شود. احتمال تشکلیل لخته بر روی دریچه مکانیکی وجود دارد بنابراین بیمار باید همیشه دارو های ضد لخته خون مانند وارفارین مصرف کند. در دریچه های بیولوژیک احتمال تشکیل لخته خون کمتر است و نیازی به مصرف کوتاه مدت وارفارین است؛ اما به اندازه دریچه های مکانیکی ماندگاری ندارد و باید پس از 10 الی 15 سال، دریچه بیولوژیک را تعویض کرد. این دریچه ها از قلب های اهدایی یا از حیونات گرفته می شود. دریچه هایی اهدایی ماندگاری بیشتری در بدن دارد.

دریچه مکانیکی برای افراد زیر 70 سال که با مصرف پیوسته وارفارین، مشکل جدی برایشان پیش نمی آید توصیه می شود. اما برای زنان باردار و سالمندانی که مصرف وارفارین برای آنها مشکل ایجاد می کند، توصیه نمی شود. در روش دیگر پیوند دریچه، از دریچه سینی ریوی شما به جای دریچه آسیب دیده میترال استفاده می شود و جای دریچه ریوی از یک دریچه اهدایی یا دریچه حیوانات استفاده می شود.