هر روزه بیماران زیادی تحت عمل جراحی قلب قرار میگیرند. پس از جراحی، در بخش های ويژه و با حضور پرستاران مجرب و تجهیزات لازم، از بیماران مراقبت به عمل می آید تا دوره حساس و بحرانی اولیه را بگذرانند. با پیشرفت دانش پزشکی، نیاز به بستری طولانی مدت پس از جراحی رفته رفته کمتر شده و اکثر بیماران در زمانی کمتر از یک هفته قابل ترخیص از بیمارستان هستند. از آن پس، بیمار دوره نقاهت و بازتوانی را در منزل میگذراند. این دوره در بیماران و جراحی های مختلف، متفاوت خواهد بود ولی بطور طبیعی حدود 6 تا 8 هفته طول میکشد.
در این گفتار قصد داریم به عمده سوالات بیماران و نیز نکات قابل توجه در مورد مراقبت در خانه پس از جراحی قلب بپردازیم:
مراقبت از زخم پس از جراحی
بطور معمول برش جراحی طی 48 ساعت نفوذ ناپذیر میشود و هنگامی که بیمار به خانه میرود، اکثرا نیاز به پانسمان ندارد، مگر اینکه هنوز از محل زخم ترشح داشته باشد. پوشاندن زخم صرفا برای پرهیز از ضربه های ناخواسته است.
در اطراف محل برش کبودی، قرمزی و خارش یا درد مختصر طبیعی است که بتدریج رفع میشود. توصیه میشود بیمار هرروز با آب ولرم و صابون یا شوینده ملایم (مانند شامپوی بچه) زخم را شستشو داده و خشک کند. استعمال بتادین یا پماد روی زخم توصیه نمیشود. محل لوله های سینه ای (درنها) دیرتر بسته میشوند و تا مدتی ترشح کمی دارند که جای نگرانی نیست. ضمنا چون بخیه های پوستی برش جراحی قابل جذب هستند، نیازی به کشیدن بخیه نیست.
استحمام پس از جراحی
چنانچه برشهای جراحی خشک و تمیزند، بیمار باید حمام کند. دفعات حمام در هفته مطابق عادت بیمار قبل از جراحی می باشد. حمام با آب ولرم و صابون یا شامپوی بچه و به مدت کوتاه انجام میشود. مسلما روی برش جراحی نباید جسم زبر کشید.
توزین روزانه
اگر امکان دارد هرروز خود را وزن کنید. افزایش سریع وزن می تواند به علت تجمع مایع و ورم باشد که باید این موضوع را با پزشک در میان گذاشت. بطور طبیعی طی چند هفته با بهبود اشتها و تغذیه وزن بیمار تدریجا افزایش می یابد.
درجه حرارت بدن
معمولا بیماران پس از جراحی کمی احساس گرمای درونی یا برعکس حالت سرما و ضعف میکنند که این موضوع اغلب عصر و شب دیده میشود. تب قابل اهمیت به درجه حرارت 3 یا بالاتر در مقیاس سانتیگراد (101 درجه فارنهایت یا بالاتر)اطلاق میشود.
درد پس از جراحی
بیماران بجز اطراف محل برش جراحی، ممکن است در پهلوها، پشت، گردن یا دست و شانه احساس درد کنند. این درد به علت کششی است که حین جراحی به دنده ها یا عضلات جدار قفسه سینه آمده و حدود یک تا دو ماه طول میکشد تا کاملا رفع شود. حمام، استراحت کافی و استفاده از داروهای مسکن زیر نظر پزشک به بهبود سریعتر کمک میکند.
پیاده روی و ورزش
بهترین ورزش پس از جراحی قلب، پیاده روی است. پیاده روی در سطح صاف، با ریتم آرام، با لباس مناسب و در هوای مطبوع انجام میشود. مدت پیاده روی نباید در حدی باشد که شما را خسته کند. بتدریج برحسب توان خود، زمان راه رفتن را افزایش دهید.
اشتها و تغذیه
اکثر بیماران پس از جراحی قلب اشتها ندارند یا زود سیر میشوند. این امر طبیعی و بخشی از دوران نقاهت است. گاه این امر به علت تغییر عادت گوارشی بصورت یبوست است. به هرحال بیمار باید تغذیه کافی و مناسب داشته باشد تا بتواند سریعتر مرحله نقاهت را پشت سر بگذارد. توصیه میشود غذا با حجم کم و دفعات زیاد بخورند. مایعات به اندازه کافی مصرف شود.
آب میوه ها بصورت طبیعی به بهبود اشتها کمک میکند. در صورت وجود یبوست، از روشهای طبیعی ( مثلا مصرف روغن زیتون یا سبوس) و در صورت لزوم از مسهل استفاده شود. رژیم غذایی باید متنوع وحاوی پروتئین به اندازه کافی باشد. از مصرف زیاد چربی، نمک یا شکر پرهیز شود.
داروها پس از جراحی قلب
داروهای تجویز شده را به موقع مصرف کنید و پیش از اتمام در مورد تجدید داروها با پزشک تماس بگیرید. در مورد عوارض احتمالی دارو، اطلاعات کافی از پزشک خود بگیرید. برخی از داروها را باید تا آخر عمر مصرف کرد.
خلق و خو بعد از جراحی قلب
اینکه بیماران پس از جراحی قلب، کمی افسرده شوند یا عصبی و تا حدی پرخاشگر شوند، غیر عادی نیست. حمایت خانوادگی و مشورت با پزشک کمک میکند بیمار این مرحله را بهتر بگذراند. بهبود خلق و خو گاه یک تا دو ماه زمان می برد.
خواب کافی
بی خوابی یا کم خوابی در بیماران شایع است. این امر منجر به کاهش اشتها، احساس درد و نیز تغییر خلق و خو میشود. مشکل خواب تا حدی مربوط به تغییرات بدن در دوره نقاهت است که با گذشت زمان بهتر میشود.
همچنین نحوه خوابیدن، عادت غذایی و فعالیت روزانه می تواند در برنامه خواب تأثیر بگذارد. توصیه میشود در طول روز حتی المقدور نخوابند. شبها در ساعت معین و ثابت به بستر روند. صبحها حمام کرده و پس از صرف صبحانه، برنامه پیاده روی روزانه را در ساعات صبح و بعدازظهر تقسیم کنند. پیش از خواب از نوشیدن چای و قهوه پرهیز کنند.
می توان بطور موقت از داروهای آرامبخش یا خواب آور کوتاه اثر، با نظر پزشک استفاده کرد. اینکه بیمارهمواره به پشت بخوابد، امر مطلقی نیست. به عبارت دیگر بیمار می تواند به آرامی به پهلو بچرخد و بهتر است از بالش نرم برای حمایت استخوان جناغ سینه استفاده کند. همچنین توصیه میشود هنگام رفتن به بستر یا برخاستن از آن، به آرامی به پهلو چرخیده و بعد بلند شوند.
رانندگی
توصیه میشود بیماران طی ماه اول پس از جراحی، شخصا رانندگی نکنند.
نزدیکی با همسر بعد از جراحی قلب
تصور غلط و شایع این است که فرد پس از عمل قلب نباید رابطه جنسی داشته باشد یا این امر باعث سکته قلبی میشود. بجز موارد خاص، اغلب بیماران پس از مدتی می توانند به رابطه زناشویی عادی خود برگردند. توصیه میشود در ماه اول پرهیز کنند و پس از آن با بهبود قوای جسمانی و ترمیم کامل برش های جراحی، نزدیکی با همسر را بتدریج از سر گیرند.
جوراب واریس
استفاده از جوراب الاستیک (جوراب واریس) در بیمارانی که عمل بای پس کرونر شده اند و بستن سینه بند
(Sternal Support) در تمام بیماران به مدت 6 تا 8 هفته توصیه میشود. طبیعی است که باید سایز مناسب انتخاب شود که باعث فشار بیش از حد نشود. طی خواب شب، جوراب و سینه بند را باید باز کرد.
مسافرت
توصیه میشود طی ماه اول مسافرت نروند تا در صورت نیاز بتوانند سریعا به پزشک خود و مرکز درمانی مراجعه کنند. مسافرت طولانی ترجیحا پس از بهبودی کامل (2 تا 3 ماه پس از جراحی) انجام شود. در مورد مراقبت های خاص حین سفر هوایی با پزشک خود مشورت کرده در صورت لزوم نامه مجوز بگیرید.
در صورت بروز هریک از علایم زیر سریعا با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب و لرز
- ورم بیش از حد پا
- تهوع، اسهال و استفراغ
- تپش قلب مکرر و ناخوشایند
- دیدن خون در ادرار یا مدفوع
- تنگی نفس که با استراحت رفع نشود
- سردرد یا سرگیجه شدید یا کاهش هوشیاری
- قرمزی، تورم یا ترشح زیاد از برش جراحی
- درد زیاد که با مسکن معمولی بهبود نمی یابد
