خطرناک ترین عمل قلب

خطرناک‌ترین عمل قلب

بسته به مشکل و اختلال قلبی انواع مختلفی از عمل‌‌های مربوط به قلب انجام می‌شود. مانند جراحی دریچه‌های قلب (دریچه میترال و دریچه آئورت)، عمل قلب باز و … . اما کدام یک از این عمل‌ها خطرناک ترین عمل قلب است و عوارض بیشتری دارد؟

عمل قلب باز یا بای‌پس کرونری یکی از انواع جراحی‌های قلب است که به عنوان خطرناک ترین عمل قلب شناخته می‌شود. در طی جراحی قلب باز، از بخش سالم رگ‌های خونی قسمت‌هایی از بدن برای دور زدن بخشی از شریان کرونر آسیب دیده یا مسدود شده می‌باشد استفاده می‌شود. در جراحی عمل قلب باز با ایجاد یک مسیر جدید برای جریان خون، ماهیچه‌های قلب به خون پر از اکسیژنی که برای فعالیت مناسب نیاز دارد، دست پیدا می‌کند.

انواع عمل‌های بای‌پس عبارتند از بای‌پس تکی، بای‌پس دوگانه، دور زدن سه‌تایی یا چهارتایی به تعداد شریان‌های مورد نیاز انجام می‌شود.

نحوه‌ی انجام عمل جراحی قلب باز (بای‌پس کرونری)

در اتاق عمل بیمار به دستگاه مونیتورینگ قلب متصل خواهد شد تا قلب او در حین عمل جراحی کنترل شود. قبل از تعبیه یک راه وریدی در بازوی او، به بیمار یک داروی بی‌حس کننده موضعی تجویز شده و پس از آن یک داروی بی‌هوش کننده عمومی دریافت خواهد کرد.

بسته به تعداد انسدادهای عروق کرونری، عمل قلب باز از 3 تا 6 ساعت طول می‌کشد. در طی این عمل وقتی که بیمار به بیهوشی کامل رفت، لوله‌ی تنفسی‌ای بنام لوله‌ی داخل نای، از راه دهان وارد نای بیمار خواهد شد تا تنفس بیمار تسهیل شود و پرستاران از این طریق بتوانند ترشحات ریه‌های او را پاک کنند. لوله دیگری از طریق بینی وارد گلو و از آنجا وارد معده خواهد شد تا بعد از به هوش آمدن بیمار، احساس تهوع یا نفخ نکند.

همچنین یک سوند (لوله باریک) در مجرای ادراری بیمار وارد خواهد شد تا ادرار او را در حین و بعد از عمل جراحی تخلیه کند. همچنین برای بیمار یک داروی ضدانعقاد مانند هپارین تجویز خواهد شد تا از لخته شدن خون بیمار جلوگیری کند. سپس بیمار به یک دستگاه قلب – ریه وصل خواهد شد. این دستگاه جایگزین فعالیت پمپاژ قلب شده و در طول عمل اکسیژن خون بیمار را تامین می‌کند. بنابراین در حالیکه بهترین جراح قلب مشغول جراحی بر روی قلب است، قلب متوقف شده و از خون پر و خالی نمی‌شود.

تعداد رگ‌های بای‌پس شده در عمل بستگی به تعداد سرخرگ‌های کرونری و شاخه‌های اصلی مسدود دارد. عمل بای‌پس قلب به روش‌های متفاوتی انجام می‌شود. ممکن است جراح قسمتی از ورید صاف پای بیمار یا سرخرگ رادیال بازو را بردارد و یا انتهای رگ را به آئورت نزدیک سرخرگ‌های کرونری پیوند بخیه زده و انتهای دیگر آن را به سرخرگ کرونری مسدود پیوند بزند و مسیر جدیدی برای خونرسانی از کنار ناحیه مسدود ایجاد کند.

در بیشتر جراحی‌ها، حداقل یک با‌ی‌پس با استفاده از یک یا دوتا از سرخرگ‌های پستانی در پشت استخوان جناغ دیواره‌ی قفسه سینه انجام می‌شود چون انسداد و گرفتگی مجدد آن‌ها بعد از عمل جراحی خیلی کم اتفاق می‌افتد. استفاده از این سرخرگ‌ها که از آئورت می‌آیند باعث می‌شود که نیازی به بریدن یک رگ کامل نباشد و می‌توان انتهای یک سرخرگ را از دیواره قفسه سینه جدا و به به سرخرگ کرونری زیر محل گرفتگی پیوند زد. سرخرگ‌های باقی مانده به دیواره‌ی قفسه سینه خونرسانی می‌کنند.

بعد از پایان عمل، جراح باید اطمینان حاصل کند که به قلب بیمار به خوبی خون‌رسانی می‌شود و خون نشت پیدا نمی‌کند. همچنین انجام یک آنژیوگرافی قلبی در حالیکه بیمار هنوز روی میز جراحی دراز کشیده‌ است به پزشک کمک می‌کند تا مطمئن شود که سرخرگ‌ها نشت داخلی ندارند. بعد از آن جراح با شوک الکتریکی قلب بیمار را مجدد به کار انداخته و دستگاه خاموش شده و خونرسانی و اکسیژن‌رسانی به بدن مجدداً توسط قلب و ریه‌ها انجام می‌شود. به خاطر همین مراحل متعدد ودشوار خطرناک ترین عمل قلب، عمل قلب باز است.

دستگاه قلب-ریه

دستگاه قلب – ریه یا دستگاه بای‌پس قلبی ‌ریوی که وظیفه قلب و ریه‌ها را به عهده می‌گیرد، جراح را قادر می‌کند تا قلب بیمار را متوقف کرده و عمل جراحی بای‌پس سرخرگ‌ها، بازسازی یا تعویض دریچه‌های قلبی یا پیوند قلب را انجام دهد. چون قلب متوقف شده و خونی دریافت نمی‌کند، سرد شده و به اکسیژن کمتری نیاز دارد و به بافت آن هم آسیبی وارد نمی‌شود.

در ابتدای عمل، دمای قلب بیمار به کمک تکنیک‌ها پایین می‌آید تا اینکه به تدریج فعالیت آن کم و در نهایت متوقف شود. در این لحظه دستگاه قلب – ریه به کار می‌افتد و خون دارای اکسیژن کم که از بدن به دهلیز راست جریان دارد را قبل از ورود به قلب منحرف کرده و آنرا وارد یک واحد اکسیژن‌رسانی می‌کند. در اکسیژن‌رسان، اکسیژن در خون ایجاد حباب کرده و گلبول‌های قرمز، اکسیژن را بر می‌دارند. سپس حباب‌های هوا از خون دفع شده و دوباره خون به سمت آئورت باز می‌گردد و سپس خون اکسیژن‌دار در تمام بدن بیمار به گردش در می‌آید.

این دستگاه می‌تواند ساعت‌ها کار کند. همچنین متخصص، میزان خونرسانی آن را کنترل می‌کند. بعد از عمل که جراح مجدد با شوک الکتریکی قلب بیمار را به کار می‌اندازد، دستگاه خاموش شده و قلب و ریه‌های بیمار دوباره پمپاژ خون و اکسیژن‌رسانی به بدن را انجام می‌دهند.

دوران نقاهت در بیمارستان پس از عمل قلب باز

بعد ازعمل جراحی، بیمار باید 1 تا 3 روز را در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بگذراند. در ICU کارکنان به دقت فعالیت قلب بیمار را زیرنظر می‌گیرند. بیمار دارای یک لوله تنفسی بوده و حداقل به مدت چند ساعت به دستگاه تنفس مصنوعی متصل خواهد بود و همچنین در سینه او لوله‌هایی موقت برای تخلیه خون و مایعات اضافی تعبیه می‌شود.

افرادی که سابقه‌ی بیماری‌های زمینه‌ای ریوی‌اند، مدت زمان بیشتری باید از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده کنند. همچنین از گردن یا زیر ترقوه‌ی بیمار در ناحیه سینه، کاتتر وارد بدن بیمار می‌شود و کنترل فعالیت و فشار قلب بیمار برای دکتر را ممکن می‌کند و می‌تواند بی‌حس کننده موضعی را مستقیماً به محل جراحی تزریق کند. سیم‌های باتری به قلب بیمار متصل شده‌ و به دستگاه ضربان‌ساز بیرون سینه وصل می‌شوند. از طریق یک راه داخل وریدی سرم تزریق می‌شود تا آب بدن بیمار کم نشود همچنین مسکن‌های ضد درد نیز برای بیمار تجویز می‌شود تا درد بیمار کاهش پیدا کند.

برخی بیمارستان‌ها از پمپ ضد درد استفاده می‌کنند تا بیمار مقدار ورود داروهای ضد درد به داخل رگ را کنترل کنند. پمپ ضد درد از طریق فشار دادن یک دکمه در کنار تخت فعال می‌شود. وقتی‌ بیماران کنترل داروهای ضد درد خود را به دست می‌گیرند، درد بهتر کنترل می‌شود. همچنین در این حالت بیماران معمولاً از داروی کمتری استفاده می‌کنند. کنترل درد توسط بیماران باعث می‌شود که افراد سریع‌تر و راحت‌تر بهبود پیدا کنند. لوله تنفسی را بعد از چند ساعت برمیدارند. اکثر بیماران 24 ساعت بعد از عمل بای‌پس می‌توانند بنشینند و یکی دو روز بعد هم شروع به راه رفتن کنند.

وقتی‌که پزشک قانع شد که قلب‌ بیمار به ثبات رسیده، بیمار می‌تواند بخش مراقبت‌های ویژه را ترک کند. در این صورت لوله‌ها و کاتترهای اضافی از بدن بیمار خارج می‌شوند. برخی از بیماران بعد از عمل جراحی دچار ریتم سریع قلبی و یا ریتم نامنظم قلبی می‌شوند. این حالت را می‌توان بوسیله داروها درمان کرد. همچنین ممکن است حرکت قلب کند شود. در این حالت از ضربان‌ساز مصنوعی استفاده می‌شود. اگر بیمار به حد کافی قوی باشد ممکن است بعد از 5 تا 7 روز از بیمارستان مرخص شود.

عوارض عمل جراحی بای‌پس ممکن است شامل:

سکته مغزی

ذات‌الریه (پنومونی)

عفونت دستگاه ادراری

همین عوارض ناشی از جراحی قلب باز است که باعث می‌شود تا به عنوان خطرناک ترین جراحی قلب شناخته شود. کم‌خونی بعد از عمل جراحی شایع است ولی بدن با گذشت زمان آن را جبران می‌کند. بی‌نظمی‌هایی نیز در ریتم قلب ممکن است بوجود آید که در این صورت نیاز به درمان با دارو یا نصب ضربان‌ساز وجود دارد.

دوران نقاهت در خانه

معمولاً دوران نقاهت در خانه تا چندین هفته طول می‌کشد تا بیمار به شرایط عادی برگردد. برخی افراد اشتهای خود را از دست می‌دهند و دچار یبوست می‌شوند. ممکن است به آسانی خسته، کسل یا افسرده شوند و یا خوابیدن برای آن‌ها دشوار شود. برخی افراد در محدوده‌ای که رگ‌های خونی برداشته شده‌اند مثل ساق پا دچار ورم می‌شوند. همچنین ممکن است در قسمت شانه‌ها و بالای کمر، دچار درد عضلانی شوند.

این عوارض، طبیعی بوده و ممکن است در عرض 4 تا 6 هفته از بین بروند. بهبودی کامل بیمار معمولاً تا چندین ماه طول می‌کشد. این امر تا حدی به بهبود استخوان جناغ بیمار مربوط می‌شود که ممکن است دردناک باشد. بیمار باید حتماً درباره‌ی عوارض ناراحت کننده‌ای که دارد با پزشک خود صحبت کند. پزشک کمک می‌کند تا بیمار هرچه زودتر به شرایط عادی بازگردد و ممکن است پیشنهاد کند. کارهایی مثل بیرون رفتن و پیاده ‌روی، انجام دادن کارهای سبک خانه و بالا رفتن پله‌ها را به تدریج و به مرور زمان انجام دهد و فعالیت‌های سنگین انجام ندهد.

مطالب مرتبط

انواع جراحی قلب

جراحی قلب باز چیست و چگونه انجام می شود؟

مراقبت های پس از جراحی قلب