هرآنچه که باید درباره پیوند قلب بدانید

اولین جراحی پیوند قلب در سوم دسامبر سال ۱۹۶۷ در بریتانیا انجام شده‌است. قلب دنیس داروال، قربانی ۲۶ ساله تصادف رانندگی در داخل قفسه سینه لوئیس واشکانسکی، فروشنده ۵۴ ساله شروع به تپیدن کرد. این شروع یکی از پیچیده ترین عمل های جراحی قلب بوده است. پس از آن در طی یک سال، ۴۷ تیم پزشکی متفاوت در سراسر جهان بیش از 100 عمل پیوند قلب را انجام دادند. اولین پیوند قلب موفق در ایران در تاریخ ۳۰ آذر ماه ۱۳۷۱ توسط دکتر محمدعلی سنجریان در شیراز انجام شد.

اگر بیمار قلبی با روش های دارویی و جراحی درمان نشود باید قلب او با یک قلب سالم تر جایگزین شود؛ عمل یپوند قلب، عمل سنگینی است و مراقب و پیگیری های بعد از آن، بسیار مهم هست، هر چه قدر مواردی که پزشک گوشزد می کند بهتر رعایت کنید، طول عمر بیشتری خواهید داشت. عمل جراحی پیوند قلب باید حتما توسط پزشکان و تیم جراحی با تجربه و حاذق انجام شود زیرا این عمل بسیار بسیار حساس است.

با ما همراه باشید تا نکات بیشتری را درباره پیوند قلب بدانیم.

نارسایی قلب یعنی چه؟

یعنی قلب نمی تواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد و جریان خون کم می شود. در این شرایط قلب دچار نارسایی شده است. متاسفانه بیماری های قلبی بیشترین تعداد آمار فوتی ها را در بین بیماری ها دارد و این نشام دهنده اهمیت و جدی بودن بیماری های قلبی است.

چه عواملی می تواند باعث نارسایی قلبی شود

• بیماری عروق کرونر
• سابقه نارسایی پیوند قلب
• نقص های مادرزادی قلب
• ضعف عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
• بیماری دریچه های قلب( میترال و آئورتی)
• ریتم های غیر طبیعی خطرناک قلب (آریتمی بطنی)

در چه مواردی پیوند قلب انجام نمی شود؟

• کهولت سن
• عفونت شدید
• دستگاه های کمکی بطنی (VAD)
• شرایط پزشکی مانند بیماری جدی کلیه، کبد، ریه و یا سرطان
• شرایط سبک زندگی ناسالم مانند نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن

VAD یا دستگاه کمک بطنی معمولا به عنوان یک درمان کوتاه مدت برای افرادی که منتظر قلب اهدایی هستند کاربرد دارد. این دستگاه یک پمپ مکانیکی است که در قفسه سینه بیمار قرار می گیرد و به پمپ کردن خون از بطن ها  کمک می کند. در صورتی که VAD جواب ندهد، ممکن است از قلب مصنوعی( مکانیکی) استفاده شود.

پیوند قلب چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟

• انواع عفونت ها
• خونریزی و از دست دادن خون
• لخته شدن خون در رگ ها و در قلب

• رد پیوند

یکی از خطرات بعد از هر عمل پیوند عضو، احتمال رد عضو است، یعنی بدن آن عضو جدید را یک عامل بیگانه بداند و به آن حمله کند و آن را پس بزند! بعد از عمل پیوند عضو باید به بیمار دارو های سرکوب کننده ایمنی داد تا عضو را پس نزند. چک شدن منظم عضو پیوندی توسط پزشک از موارد بسیار مهم است. رد پیوند معمولا بدون علامت است و باید در سال به طور مکرر بیوپسی بافت انجام شود. برای بیوپسی یک لوله را از راه رگ های کشاله ران یا رگ های گردن به سمت قلب می فرستند و مقداری از بافت قلب را برمی دارند و برای آزمایشگاه می فرستند تا بررسی شود.

دارو های مصرفی بعد از پیوند قلب

• داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی
• دارو های تقویت کننده بدن و ماهیچه های قلب
• دارو های ضد قارچ، ضد ویروس، ضد باکتری

عوارض داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن چیست؟

دارو های تضعیف کننده ایمنی که بیماران پیوند قلب باید همیشه آن را مصرف کنند می تواند آسیب شدیدی به کلیه ها و بقیه اندام بدن وارد کند. همچنین احتمال ابتلا به بیماری های عفونی بیشتر می باشد. دستگاه ایمنی نمی تواند در برابر ویروس های مختلف از جمله ویروس کرونا به خوبی عمل کند. سرطان و دیگر مشکلات نیز می تواند از عوارض مصرف دارو های سرکوب کننده ایمنی باشد. بیماری که پیوند قلب انجام داده است ممکن است در سال های اول بعد از پیوند به علت عفونت های مکرر در بیمارستان بستری شود.

• اختلال در شریان های قلبی

بعد از انجام پیوند قلب، ممکن است که دیواره سرخرگ های  قلب بیمار ضخیم و سفت شود و منجر به اختلال در شریان های قلبی شود. در واقع انعطاف پذیری رگ ها کم می شود. این اختلال می تواند گردش خون را مختل و باعث حمله قلبی، نارسایی قلبی یا حتی ایست ناگهانی قلبی شود.

روش پیوند قلب چگونه است؟

فرآیند آماده سازی بیمار برای پیوند قلب معمولا از چند هفته قبل از عمل شروع می شود. باید از بیمار آزمایشات مختلف گرفته شود تا شرایط و وضعیت بدنی بیمار به خوبی بررسی شود. اول باید بررسی های لازمه درباره شرایط بیمه بیمار انجام شود. آیا بیمارستانی که قرار است پیوند قلب را انجام دهد، بیمه بیمار را می پذیرد یا خیر؟ باید تعداد پیوند های قلبی که در آن بیمارستان انجام می شود و میزان موفقیت آنها را بررسی کنید.

بعد از تمام بررسی ها، حال بیمار باید در صف گیرنده های قلب قرار بگیرد؛ مدت زمان در صف ماندن ممکن است طولانی شود، بسته به شرایط بیمار و گروه خونی او باید قلب مناسب او پیدا شود. تا زمان دریافت قلب، بیمار باید با رژیم غذایی خوب و فعالیت های ورزشی، قلب خود را تقویت کند. گاهی ممکن است پزشکان برای بیمار VAD بگذارند تا به انقباض قلبی کمک کند.

وظیفه تیم جراحی پیوند قلب چیست؟

تیم جراحی با بررسی جواب آزمایش های بیمار و بررسی شرایط جسمی بیمار، به واجد شرایط بودن یا نبودن بیمار پی می برند. پس از قبول بیمار به عنوان کاندیدای دریافت عضو در لیست انتظار قرار می گیرد. در صورتی که قلب اهدایی بیاید، از آن لیست با توجه مواردی متعدد مانند گروه خونی، میزان اورژانسی بودن بیمار و اندازه قلب اهدایی، بیمار گیرنده انتخاب می شود. با بیمار تماس گرفته می شود و بیمار باید سریعا خود را به بیمارستان برساند و پیوند قلب را انجام دهد زیرا حداکثر فاصله بین برداشتن قلب از اهدا کننده تا دادن آن به گیرنده 4 ساعت است.

اعضای تیم جراحی پیوند قلب چه کسانی هستند؟

• پرستار پیوند
• جراح پیوند قلب
• متخصص تغذیه
• مددکار اجتماعی
• دستیاران پزشک
• متخصص بیهوشی
• متخصص قلب و عروق
• روان پزشک و روانشناس

قبل از عمل

قبل از عمل بیمار نباید چیزی بنوشد یا بخورد. شاید لازم باشد برای آرامش بیشتر بیمار به او آرام بخش تزریق شود. قبل از شروع عمل از بیمار خواسته می شود تا فرم رضایت نامه را امضا کند. اگر مو های زیادی روی جناق و سینه بیمار باشد باید تراشیده شود.

حین عمل

عمل جراحی پیوند قلب یک جراحی باز است. ابتدا بیمار را بیهوش می کنند سپس یک دستگاه بای پس قلبی قرار می دهند که کار قلب را انجام دهد. حال نوبت به شکافتن جناق و قفسه سینه است تا به قلب دسترسی پیدا کنند. جراح قلب گیرنده را از کار می اندازد و آن را از بدن جدا می کند و قلب اهدا کننده را جایگزین می کند. رگ ها را بهم وصل می کند. سپس با شوک های الکتریکی یا روش هلی دیگر قلب جدید شروع به کار می کند. سپس قفسه سینه را می بندند و پیوند انجام شده است. فرآیند جراحی با توجه به شرایط بیمار ممکن است متفاوت باشد اما کلیت آن یکسان است.

 پس از عمل

بعد از عمل پیوند تا مدتی تعدادی لوله در اطراف قلب باقی می مانند تا مایعایت اطراف قلب را تخلیه کنند. بیمار به بخش ICU انتقال داده می شود و بعد به ثبات رسیدن بیمار، به بخش عمومی منتقل می شود. بیمار حداکثر 3 ماه در بیمارستان بستری خواهد بود تا کاملا تحت نظر پزشکان باشد. بعد از مرخص شدن از بیمارستان باید جلسات معاینه توسط پزشک طبق زمانی که برای بیمار تعیین می کنند به طور منظم پیگیری شود. در این معاینات ممکن است پزشک برای شما آزمایش خون، CT اسکن قفسه سینه و بیوپسی بافت قلب بنویسد. همه آنها را انجام دهید و نتایج آن را برای پزشک بیاورید.

در ضمن اگر بیمار علامت هایی مثل تنگی نفس، خستگی و بی حالی، ضعف، کاهش وزن شدید و … را مشاهده کرد، باید سریعا به پزشک مراجعه کند. هر چه بهتر نکاتی را که پزشک به شما می گوید را رعایت کنید، طول عمر بیشتری خواهید داشت.

 بعد از عمل پیوند قلب چه مواردی را باید رعایت کنید؟

• ورزش هایی را که پزشک برایتان مشخص می کند به طور منظم انجام دهید.
• در مکان های شلوغ و پر سر صدا قرار نگیرید زیرا صدای ناگهانی برای قلب ضرر دارد.
• بعد از عمل پیونمد قلب، به متخصص تغذیه مراجعه کنید تا برایتان برنامه تغذیه ای مناسب بنویسد.
• مصرف تک تک دارو هایی پزشک برای تان تجویز کرده است بسیار مهم است، آنها را راس ساعت مشخص شده مصرف کنید.
• رژیم غذایی بعد از عمل پیوند قلب مستقیما روی طول عمرتان موثر است. غذا های کم چرب با نمک کم از مهم ترین مواردی است که باید رعایت کنید.
• به هیچ وجه لب به سیگار و قلیان نمی زنید. زیرا موارد درون سیگار به طور مستقیم بر روی قلب تاثیر منفی می گذارد. به شدت این مورد را رعایت کنید و آن را جدی بگیرید.
• حتما از ماسک استفاده کنید و نزدیک افراد سرماخورده نشوید، زیرا بعد از عمل پیوند، دارو های تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنید. از افرادی که بیماری عفونی دارند، دوری کنید.

 در صورت مشاهده علائم زیر سریعا به پزشک اطلاع دهید

• افزایش ناگهانی وزن
• ترشحات واژینال یا کهیر
• احساس درد در قفسه سینه
• احساس سوزش هنگام دفع ادرار
• تنگی تنفس در طی انجام فعالیت های عادی
• التهاب، قرمزی، درد و حساسیت در دست یا پا
• سرفه همراه با خلط که بیش از یک هفته طول بکشد.
• افزایش و کاهش ناگهانی ضربان قلب یا فشار خون به طور مکرر
• تب (بالاتر از ۳۸ درجه)، احساس تهوع و استفراغ، احساس ضعف و خستگی
• زخمی که پس از مدت طولانی ترمیم نشده است یا محل آن گرم و ملتهب شده است

توصیه های تغذیه ای بعد از عمل پیوند قلب

• لب الکل و سیگار نزنید.
• رژیم غذایی کم نمک در پیش بگیرید.
• خوردن گوشت بدون چربی، مانند ماهی یا مرغ
• مصرف میوه و سبزیجات زیادی در طول بخورید.
• نوشیدن 8 لیوان آب و مایعات کافی را در طول روز داشته باشید.
• خوردن نان سبوس دار، غلات و حبوبات دیگر به رژیم خودتان وارد کنید.
• مصرف لبنیات کم چرب یا بدون چربی، به منظور حفظ سطح مناسب کلسیم.
• به شدت از چربی های ناسالم، مانند چربی های اشباع یا چربی های ترانس خودداری کنید.
• از مصرف گریپ فروت و آب گریپ فروت به دلیل تأثیری که بر روی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی می گذارد، خودداری کنید.

نتایج پیوند قلب چگونه است؟

اکثر افرادی که جراحی پیوند قلب انجام داده اند از کیفیت زندگی خوبی برخوردار هستند. به راحتی به کارهای روزمره خود می رسند، می توانند ورزش کنند و زندگی طبیعی داشته باشند. می توانند به سر کار بروند. برخی از زنان که پیوند قلب انجام داده اند می توانند باردار شوند.  البته همه اینها در گرو رعایت دقیق نکاتی است که پزشک به شما می گوید.

کلام آخر

عمل پیوند قلب به عنوان آخرین تلاش پزشکان برای درمان بیمار قلبی است. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی و تکنیک های جراحی، درصد موفقیت آمیز بودن این عمل بسیار بالا رفته و هر ساله تعداد زیادی عمل پیوند قلب در کشور انجام می شود. برای مطلع شدن از هزینه های عمل و شرایط بیمه و معاینه توسط پزشک با مطب تماس بگیرید.